ARAKLI'NIN ÇÖPLÜKLE İMTİHANI ve TURUP ORMANI

Trabzon'un Araklı İlçesinin Tarihi, Coğrafyası ve Kültürüne Dair Tarihçi Yazar Mehmet Akif Bal Tarafından Yazılan  Turup Ormanı Makalesi. Trabzon Araklı, çöplük konusunda uzun bir süredir imtihana tabi tutulan hatta çöplük tartışmalarıyla yoğun şekilde yıpratılan bir ilçe. Tüm beşeri dinamiklerine, siyasete sayısal etkisine, ekonomik zenginliğine ve yoğun insan unsuruna rağmen. Araklı'ya yönelik ilk çöplük adımı, Araklı ve Trabzon turizmi için büyük değere sahip ve Araklı'yı batı yönünden kuşbakışı olarak gören muhteşem Turup Ormanına yönelik olarak atılmıştır. Halk arasında "Kambur" olarak da bilinen ve 1980'li yıllardan itibaren ağaçlandırılmaya başlanan bu orman alanı, uzun bir süre Trabzon 48. Piyade Tugay Komutanlığının atış faaliyetlerine ev sahipliği yapar. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 15 Ekim 2004 tarihinde “Kent Ormanı ve Mesire Yeri” ilan edilen Turup Mevkii, ilginç bir kararla Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından çöp toplama alanı olarak kullanılmak amacıyla 31.11.2006’da 49 yıllığına Trabzon-Rize Katı Atık Birliği'ne kiralanır. Tahsisi yapılan Turup Ormanı, Katı Atık Depolama Tesisi olmak üzere çevre düzeni planına işlenir. Orman İşletmesi’ne ait 171 bin metrekarelik bu alan, daha sonra ve büyük tartışmalara yol açacak şekilde, Trabzon ve Rize'nin çöpünü organize eden TRABRİKAP'ın çöp döküm alanı olarak ifade edilmeye başlanır. Fakat, askeri tatbikat ve atış alanı olarak kullanılmak üzere Milli Savunma Bakanlığı’na tahsis edilmiş olması nedeniyle ihtilaf çıkar. Söz konusu alan 2008 yılında 6831 sayılı Kanunun 6ncı maddesine göre orman alanı olarak kullanılmak üzere Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü’nün 28.07.2008 tarihli ve 46360 sayılı yazısı ile Orman Genel Müdürlüğü’ne tahsis edilir. 2008 yılında yapılan girişimler sonucunda alternatif yer bulma koşuluyla Trabzon Valiliği ile varılan mutabakat gereği söz konusu saha, “Trabzon Kent Ormanı” olarak planlanarak Bakanlık onayına sunulur. Valilikle yapılan mutabakat, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından da uygun bulunarak kent ormanı plan teklifi onaylanır.  Fakat Kültür ve Turizm Bakanlığı, 22.04.2010 tarih ve 85620 sayılı yazısı ile burasının turizm bölgesi olduğunu ve yapılması düşünülen çöp sahasının turizm faaliyetlerini olumsuz yönde etkileyeceğini ifade eder. Bu sırada Araklı Belediyesi’nin Turup'ta çöp depolama tesisinin yapılmasının iptaline dair 10 Haziran 2010'da Trabzon İdare Mahkemesi’ne yazdığı talebi ise, İdare Mahkemesi tarafından reddedilir. Bir lütuf olan Turup Ormanı'nın çöplük yapılmasına taraftar kurumlar ile çöplük yapılmasına karşı kurumlar arasındaki çekişme bu şekilde had safhaya varır. Hem “Turizm Sahası” hem de “Trabzon Kent Ormanı” olarak tescil edilen “Araklı Turp Ormanı”na yönelik böylesi menfi gelişmeler yaşanırken, ilçe halkı Turup mevkiine yapılmak istenen Katı Atık Projesi’ne bir bütün halinde karşı çıkar. 30 Temmuz 2010 tarihinden itibaren Araklı halkının Turup'taki çöplük teşebbüslerine karşı sesi iyice yükselmeye başlar. Halk 29 Mayıs 2012 tarihinde valilikten çıkışı sırasında dönemin Trabzon Valisi merhum Dr. Recep Kızılcık’a tepkilerini dile getirir. Araklı kamuoyu işin peşini bırakmaz. 5 Haziran 2012'de Araklı Muhtarlar Derneği’nin organizesiyle Araklı ilçe merkezinde düzenlenen mitinge, 5 mahalle ve 42 köy muhtarı, siyasi parti ilçe başkanları ve sivil toplum örgütü temsilcileri ile yöre halkı katılır. Araklı ilçe merkezine 800 metre mesafedeki Turup mevkiindeki ormanlık alanda Trabzon-Rize Katı Atık Birliği tarafından kurulmak istenen Katı Atık Depolama Tesisi’ne karşı çıkan yaklaşık 500 kişi kararı protesto eder. Vaziyet kritik bir hal alır. Bunun üzerine Trabzon İl Genel Meclisi üyeleri, 5 Ekim 2012'de çöp tesisi kurulması düşünülen Araklı ilçesindeki Turup mevkiinde inceleme yaparlar. Bu geziden sonra bütün meclis üyeleri, Turup mevkiine çöp tesisi kurulmasının yanlış olacağını belirterek, çöp depolama alanı için yeni bir yer bakılması önerisinde bulunurlar. Çöplük işini planlayan dönemin kurumu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve kurumun Bakanı Erdoğan Bayraktar ise, 1 Ocak 2013 tarihinde Araklı Belediyesi'nde Araklı ilçesi yöneticilerinden oluşan bir heyetle geniş bir toplantı yaptıktan sonra beraberinde Trabzon Valisi Recep Kızılcık, Trabzon Belediye Başkanı, Trabzon AK Parti İl Başkanı, Araklı Kaymakamı, Araklı Belediye Başkanı, Araklı AK Parti İlçe Başkanı ile birlikte Araklı ilçesi Turup mevkiinde incelemelerde bulunur. Turup'a ilk defa çıkan Sn. Bayraktar, Turup’u görünce şaşkınlık geçirir ve manzarasına hayran kalır. Hatta Turup’tan bakınca Araklı’nın kuşbakışı manzarasından çok etkilenir ve ilçenin yöneticilerine, “Buraya teleferik kuralım” diyerek umut verir. Ancak bir taraftan da, “Turup çöp tesisi olmasın ama neresi olsun? Biz Türkiye’nin 81 vilayetinde çözdüğümüz bu sorunu kendi memleketimizde çözemiyoruz. Aslında katı atık tesisleri korkulacak tesisler değildir" diye ekler. Araklı Belediye Başkanı ise, 2 Ocak 2013 tarihinde bir açıklama yapar ve “Bakanımız, turizm alanı olan Turup’u görmek istemişti. Ona refakat ederek, Katı Atık Tesisi yapılması planlanan yeri inceledik. Bakanımız Turup’un güzelliğine hayran kaldı. Buraya çöp tesisi yapılmasının doğru olmayacağını kendisi de gördü. Daha sonra alternatif olarak belirlenen Araklı Taşönü/Pirki Aşkale Çimento Fabrikasına ait yerde incelemelerimiz devam etti. Eğer tesisin bu alana yapılması onaylanırsa burası kamulaştırılabilir” beyanında bulunur. Turup'u ve Araklı'yı kurtaralım derken iş döner ve Pirki hedefine oturur. Bu sebeple olsa gerek, bir gün Bakan bey Pirki'de düşünülen çöp tesis yerinin yerleşim alanından uzak olup olmadığını öğrenmek üzere "burada 50  hane var mı?" diye Pirki muhtarına sorar.  Köy Muhtarı ise, "Bakanım burada 400 hane yerleşim alanı var. Halka rağmen bu tesis yapılamaz" diye cevap verir. İlerleyen süreçte yani 5 Şubat 2013 tarihinde Bakan Bayraktar farklı bir açıklama daha yapar. “Araklı ilçemizde bizden önce planlanıp ihale edilerek alt yapısı dahi hazırlanan Turup bölgesi çöp depolama tesisini bu bölgemiz kullanacaktır. Buna karşı olanların bana alternatif olarak gösterdikleri araziye; yanıma Trabzon, Araklı, Yeşilyurt ve Çankaya belediye başkanlarımızı da alarak gittim. Bu arazi özel bir şirkete ait, halen faal durumdaki 400 dönümlük maden ocağıdır, son derece verimli bu ocağı nasıl ve ne hakla istimlak edeceğiz, böyle saçmalık olur mu?” der. Maden ocağı olarak kastedilen yer Taşönü/Pirki'dir ve Bakan bey burasının çöplük yapılmasını "saçmalık" olarak değerlendirmektedir. Bunun üzerine Turup'u çöplük yapma düşüncesine tekrar geri dönülür. Bir defa daha işler ve kafalar karışır. Fakat kafası karışık olan, vatandaş değildir. Bununla birlikte, başını çöplük tartışmalarından kaldıramayan Araklı'da başka bir yerin yani maden ocağına sahip Taşönü'nün çöplük yapılması da dillendirilmeye başlanmıştır artık (!) Yani çöp işi dönmüş dolaşmış ve yine Araklı'nın üzerine yıkılmıştır. Çünkü Trabzon'da ve özellikle Rize'de çöplük yapılacak alan bulunamamıştır (!) Zaman kaybetmek istemeyen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 15 Nisan 2014'te, Sürmene Çamburnu Kutlulardaki tesisin dolması nedeniyle TRABRİKAB tarafından Araklı Turup’ta yapılması düşünülen katı atık tesisi inşaatına en kısa zamanda başlanılacağını belirtir. Trabzon'daki bazı yerel bürokrasinin ve bazı siyasetçilerin Turup'u çöplük yapma kararlılığına (!) rağmen, dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan halkın sesini dinler ve "durdurun" emrini verir. Çöplük olma kararı verilen Turup'la ilgili durum bir anda biter. Turup'ta kurulacak çöplüğün en büyük müdafii ve Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı Orhan Fevzi Gümrükçüoğlu da haliyle değişir ve 8 Mayıs 2015 tarihinde “Turup’ta çöp tesisi kurmayacağız. Başka alan araştırmaları, Çimento ile birlikte sürmekte. Turup’ta başka bir iş daha yapıyoruz. Turup’un her zaman ifade edilen güzel çamlığının olduğu bölgenin tümü bir turizm alanı olarak merkezi hükümetimizle beraber geliştirilmeye gayret edilecek” der. Dönemin Trabzon Valisi Abdilcelil Öz ise 25 Mayıs 2014 tarihinde Araklı Belediyesine yaptığı ziyaretteki bir açıklaması ile konuyu bambaşka bir boyuta taşır. Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı Gümrükçüoğlu ile bu konuyu konuştuklarını dile getiren Vali Öz, "Tesis konusunda ince eleyip sık dokuyacağız. Yakma tesisini Sürmene’ye de Araklı’ya da kurmayacağız. Başkan ile istişarede bulunduk. Bu konuda birden fazla alternatif bulduk. Bu sayı artacaktır gün geçtikçe. Tesis ne Araklı’ya kurulacak ne de Sürmene’ye, orası kesin fakat nereye kurulacağını daha tam olarak netleştirmiş değiliz. Sürmene ve Araklı halkının içi bu konuda rahat olsun" diyerek taahhütte bulunur. Artık Araklı ve Sürmene'de hiçbir çöp tesisi yapılmayacaktır. Trabzon'daki yetkili bazı isimlerin Araklı Turup konusundaki bilgisizliğinden mütevellit ilgisizliği ve buyurgan yaklaşımları, süreç içinde Araklı insanında yoğun kırgınlıklara sebep olur. Ta ki, Sn. Recep Tayyip Erdoğan'ın "durdurun" demesine kadar. Araklı insanı bu kararla kendisine gelir. Turup ormanına yeniden kavuşmanın keyfi ile 500 adet çam fıstığı fidanını burada toprakla buluşturur. Bütün Araklı, Turup üzerinden bir olmuştur artık. Turup dışında başka bir dertleri de yoktur esasen. Fakat, Araklı'nın çöple imtihanı burada bitmeyecek, eski Vali Öz'ün verdiği söze rağmen yeni ısrarlar sonucu Araklı'nın çöple imtihanı bu defa Taşönü/Pirgi üzerinden devam edecektir. "Araklı Taşönü Entegre Katı Atık Değerlendirme ve Bertaraf Tesisi" adı altında ve Trabzon ile Rize'nin tüm çöpünü yakıp, Taşönü'ne gömmek şeklinde. Ve tam da Türkiye'de merkezi hükümetin "Sıfır Atık" hassasiyetini geliştirmeye başladığı sıralarda.